Forum klasy 3D

Jakie to uczucie umierać?

Sposobów na śmierć jest mnóstwo i chyba wszystkie mogliśmy zobaczyć w filmach o przygodach Jamesa Bonda, który pozbywał się swoich wrogów na rozmaite, czasem bardzo wyszukane sposoby. Przyjrzyjmy się szczegółom różnych tragicznych wypadków.
Jakie to uczucie, gdy powoli traci się przytomność? Czy przyjmujemy śmierć ze spokojem? A może w ostatnich minutach życia czekają na nas jakieś niezwykłe niespodzianki z pogranicza świata żywych i umarłych? Pytania te dręczą z pewnością od wielu setek lat nie tylko ludzi nauki, ale każdego człowieka, który choć raz w życiu zastanawiał się nad ludzką naturą.

Gdy wybije ostatnia godzina, każdy z osobna otrzyma ostateczną odpowiedź na to pytanie. Do tego czasu musimy zadowolić się przejmującymi opowieściami ludzi, którzy mieli już kiedyś okazję zobaczyć "światło w tunelu". Coraz więcej informacji o chwili, w której duch opuszcza ciało, zdobywamy również dzięki odkryciom współczesnej medycyny.

Śmierć ma wiele twarzy. Jej bezpośrednią przyczyną jest brak tlenu w mózgu, który może być spowodowany zawałem serca, utonięciem czy uduszeniem. Człowiek umiera, gdy komórki nerwowe w mózgu przestają być zaopatrywane w konieczne do życia substancje. Ustaje wtedy wszelka aktywność komórek nerwowych. W myśl obowiązującej definicji, w tym momencie następuje zgon.

Jeżeli z jakichkolwiek przyczyn zahamowany zostanie dopływ utlenionej krwi do mózgu, w większości przypadków człowiek pozostaje świadomy przez około 10 sekund, po czym traci przytomność. Umieranie może trwać jednak o wiele dłużej. Czas tego procesu zależy od przyczyny i okoliczności śmierci. Przyjrzyjmy się kilku przeszywającym dreszczem przypadkom i przeanalizujmy szczegóły przechodzenia człowieka "na drugą stronę".

Utonięcie - walka o życie tuż pod powierzchnią wody

Śmierć przez utonięcie od wieków otoczona jest romantyczną mgłą tajemnicy. Niejedna bohaterka światowej literatury odebrała sobie życie, rzucając się w otchłań wód. Mimo tego, że nieszczęśliwe dziewice zadziwiająco często rozstawały się ze światem w ten właśnie sposób, nie można powiedzieć, żeby taka śmierć była przyjemna i bezbolesna. Co prawda zakrztuszenie się wodą sprawia, że dość szybko przechodzimy na tamten świat, ale czas umierania zależy przede wszystkim od temperatury wody oraz umiejętności pływackich danej osoby. W Wielkiej Brytanii, gdzie woda morska jest wyjątkowo zimna, 55 proc. ofiar tonie w odległości nie większej niż 3 metry od brzegu lub od łodzi, a 1/3 ofiar to osoby, które potrafiły dobrze pływać. Brytyjskie dane pokazują więc, że śmierć może spotkać każdego i to w przeciągu kilku sekund - przyznaje Mide Tipton, fizjolog z Uniwersytetu w Portsmouth.

Gdy tonący nie może już utrzymać głowy nad powierzchnią wody, zaczyna się trwająca 20 do 60 sekund walka o życie. Będąc nad wodą, ofiara stara się złapać trochę powietrza, a gdy się zanurza, wstrzymuje oddech. Ciało znajduje się w pozycji pionowej do tafli wody, nieszczęśnik ostatnimi siłami wykonuje rozpaczliwe ruchy ramion, przypominające wspinanie się po drabinie.

Gdy ostatecznie zanurzy się pod wodę, stara się możliwie długo wstrzymać oddech. Trwa to z reguły 30 do 90 sekund. Później zaczyna wciągać wodę do płuc, zakrztusza się, odkasłuje i ponownie wdycha wodę. - Odruchem bezwarunkowym w takiej sytuacji jest blokada tchawicy. Woda uniemożliwia wymianę gazową w płucach, najpierw odczuwa się pieczenie w klatce piersiowej, później w całym ciele rozprzestrzenia się uczucie spokoju - mówi Tipton. Powoli następuje utrata przytomności, w końcu serce przestaje bić i dochodzi do śmierci mózgu.

Spalenie - przyczyną śmierci jest nie ogień, a trujący gaz

Śmierć w płomieniach to typowy sposób, w jaki żywot swój kończyły średniowieczne czarownice. Ogień zajmował im w pierwszej kolejności brwi i włosy, później poparzenia docierały do gardła i dróg oddechowych, a to uniemożliwiało oddychanie.

Poparzenia to niezmiernie bolesne uszkodzenia ciała. Ogień wywołuje reakcję zapalną organizmu, co dodatkowo potęguje wrażliwość na ból. David Herndon z University of Texas twierdzi, że im cięższe poparzenia, tym ból jest słabszy, ale mimo wszystko powodują one niewyobrażalne cierpienia. - Poparzenia trzeciego stopnia nie są tak bardzo bolesne jak drugiego stopnia, ponieważ komórki nerwowe na powierzchni skóry są zniszczone, jednak wszystkie duże rany oparzeniowe powodują niesamowity ból.

Niektóre ofiary pożarów opowiadają, że dopóki znajdowały się w niebezpieczeństwie, nie czuły bólu ran oparzeniowych. Jednak gdy tylko poziom adrenaliny w organizmie trochę opadł i minął pierwszy szok, ból przychodził szybko i był nie do wytrzymania. Większość ludzi, którzy stracili życie w pożarach, umarło jednak nie od ran oparzeniowych, lecz od wdychania trujących gazów takich jak tlenek węgla, dwutlenek węgla czy cyjanowodór.

Badania prowadzone w Danii w 1996 roku wykazały, że śmierć 3/4 z 286 badanych ofiar pożarów spowodowana była bezpośrednio zatruciem tlenkiem węgla. Zależnie od przestrzeni, na której rozciąga się ogień oraz odległości człowieka od płomieni, wydzielający się tlenek węgla w ciągu kilku minut powoduje bóle głowy, oszołomienie i utratę przytomności. Zgodnie z informacjami amerykańskiego stowarzyszenia straży pożarnej 40 proc. ofiar nocnych pożarów zmarło z powodu zatrucia którymś z gazów jeszcze we śnie.

Wykrwawienie - uczucie słabości, pragnienia i strachu

- Prędkość wykrwawiania się człowieka zależy od miejsca rany i jej rozległości -tłumaczy lekarz pogotowia ratunkowego John Kortbeek z kanadyjskiego Uniwersytetu Alberty. Gdy w wyniku upadku z dużej wysokości czy wypadku samochodowego dojdzie do poważnego uszkodzenia aorty - głównej tętnicy organizmu wyprowadzającej krew z serca - człowiek umiera w przeciągu kilku sekund.

Śmierć nadchodzi jednak dużo wolniej, jeżeli uszkodzona zostanie żyła lub tętnica, nie mająca kluczowego znaczenia dla funkcjonowania organizmu. Czasem takie wykrwawianie się może trwać długie godziny. Ofiara przeżywa wtedy różne stadia szoku krwotocznego.

Przeciętnie w ciele dorosłego człowieka krąży 5 litrów krwi. Utrata 3/4 litra z reguły nie jest jeszcze zauważalna. Gdy jednak ranna osoba straci 1,5 litra krwi - czy to w wyniku obrażeń zewnętrznych, czy też wewnętrznych krwotoków - zaczyna odczuwać pragnienie, osłabienie i strach. Prowadzi to do znacznego przyspieszenia oddechu. Utrata ponad 2 litrów krwi sprawia, że ofiara ma zawroty głowy, jest oszołomiona, aż w końcu traci przytomność.

- Ludzie, którzy doświadczyli szoku krwotocznego, opowiadają o różnych przeżyciach. Niektórzy odczuwali paniczny strach, a inni byli całkowicie rozluźnieni - mówi John Krotbeek. - To zależy przede wszystkim od odniesionych obrażeń - w którym miejscu i jak rozległe były rany. Przykładowo, pojedyncza, mocno krwawiąca rana przy tętnicy udowej jest dalece mniej bolesna niż liczne złamania kości, odniesione w wyniku wypadku samochodowego.

Upadek z dużej wysokości - najlepiej lądować na stopach

Upadek z dużej wysokości to z pewnością najszybszy sposób przeniesienia się na tamten świat. Samobójca skaczący z wysokości 145 metrów lub większej, osiąga prędkość około 200 kilometrów na godzinę. Badania przeprowadzone w Hamburgu dowiodły, że przy takich parametrach 75 proc. ofiar umiera w pierwszych sekundach po zderzeniu z podłożem.

Niewielkie jest prawdopodobieństwo, że po upadku z takiej wysokości dotrzemy do szpitala żywi. Małą szansę na przeżycie mamy również wtedy, gdy wylądujemy głową w dół, a zdarza się to przede wszystkim przy upadkach z wysokości mniejszej niż 10 metrów lub nieco większej niż 25 metrów. Bezpośrednia przyczyna śmierci zależy oczywiście od podłoża, na które się spadnie oraz pozycji ciała w trakcie upadku. Analiza 100 samobójczych skoków z mostu Golden Gate (wysokość - 75 metrów, prędkość samobójcy przy zderzeniu z taflą wody - 120 kilometrów na godzinę) dowiodła, że przyczyny śmierci mogą być rozmaite - silne obrażenia płuc, odma opłucnej, pęknięcie serca czy uszkodzenie tętnic połamanymi żebrami.

Ci, którzy przeżyli upadek z dużej wysokości, opowiadają często, że gdy spadali, czas płynął dużo wolniej. Naturalnym odruchem człowieka jest wylądowanie na stopach, ale prowadzi to z reguły do złamania kości nóg, kręgosłupa i miednicy. Przy takim zderzeniu pęknąć może też aorta i przegrody serca. Mimo wszystko lądowanie na stopach jest najbezpieczniejsze - stopy i nogi to w ludzkim organizmie "strefa kontrolowanego zgniecenia" - i w ten sposób można uchronić resztę organów wewnętrznych.

Alpiniści i skydiverzy opowiadają, że spadając, myśleli tylko o tym, żeby prawidłowo wylądować. Starali się jak najbardziej rozluźnić ciało, podwinąć nogi do klatki piersiowej i byli gotowi, aby przy zderzeniu z podłożem przetoczyć się przez bark. W przeprowadzonych w 1942 roku badaniach upadków z dużej wysokości pojawia się historia kobiety, która wypadła z okna swojego domu, znajdującego się na wysokości 28 metrów, na świeżo zaoraną ziemię i złamała sobie tylko jedno żebro i nadgarstek. Grunt, to miękkie lądowanie!

Porażenie prądem - najbardziej wrażliwe są serce i mózg

W przypadku porażenia prądem w gospodarstwach domowych, gdzie napięcie jest stosunkowo niskie, najczęstszą przyczyną śmierci są zakłócenia rytmu pracy serca, które prowadzą do całkowitego zatrzymania pracy serca. - Utrata przytomności następuje z reguły po 10 sekundach - mówi Richard Trohman, kardiolog z Rush University w Chicago. Porażenie prądem o wyższym napięciu może jednak prowadzić do natychmiastowej utraty przytomności.

Aby skazani na śmierć umierali nie odczuwając bólu, skonstruowano krzesło elektryczne. Prąd oddziałuje tu przez elektrody bezpośrednio na głowę, później przekazywany jest do serca i reszty organizmu. Przeprowadzone w latach 50. eksperymenty na psach wykazały, że śmierć spowodowana przez przepływający przez mózg prąd jest natychmiastowa, jednak wciąż pozostaje kwestią sporną, czy skazani na krzesło elektryczne rzeczywiście umierają bezboleśnie. Mimo że miał to być niezawodny sposób stracenia przestępcy, w przeszłości dochodziło do wielu nieudanych egzekucji, podczas których zdarzało się na przykład, że głowy więźniów stawały w płomieniach.

W 2005 roku przeprowadzono badania zwłok 43 osób, na których wykonano karę śmierci przez krzesło elektryczne. Analizy te wykazały, że większość ofiar miała rany pooparzeniowe na głowie i nogach, czyli w tych miejscach, gdzie do ciała przymocowane były elektrody. Autor badań twierdzi, że poparzenia te powstały dopiero po śmierci skazanych, a jej bezpośrednią przyczyną był szok elektryczny.

John Wikswo, biofizyk z Venderbilt University w Tennessee, uważa natomiast, że grubość i właściwości izolujące kości czaszki człowieka sprawiają, że szybka śmierć jest raczej niemożliwa. Według niego wiele ofiar krzesła elektrycznego umarło, ponieważ porażenie prądem bardzo podniosło temperaturę ich mózgu lub doszło do ogólnego paraliżu mięśni.

Zawał serca - nie mylić z bólami żołądka!

Oglądany na hollywoodzkich filmach typowy zawał serca wygląda tak, że nieszczęśnik nagle zaczyna odczuwać silny ból, zrozpaczony łapie się za klatkę piersiową, a bezpośrednio po tym następuje zapaść. Czasem rzeczywiście tak się zdarza, ale z reguły zawał serca przebiega z mniejszą dozą dramatyzmu i pierwsze jego objawy w postaci złego samopoczucia pojawiają się już parę godzin wcześniej.

Najczęstsze symptomy zawału serca to ból w klatce piersiowej, niepokój, uczucie uciskania, spowodowane brakiem tlenu w mięśniu sercowym. Ból może promieniować na szczękę, gardło, plecy, brzuch, a nawet na ramiona. Do tego dochodzą jeszcze takie objawy jak płytki i urywany oddech, katar i zimny pot. Czasem trwają one długo, a czasem po prostu samoistnie zanikają.

Większość ludzi, u których dojdzie do zawału serca, czeka 2-6 godzin zanim wezwie pomoc. W przypadku kobiet trwa to z reguły jeszcze dłużej. Joann Manson, epidemiolog z Harvard Medical School twierdzi, że różnica w zachowaniu się obu płci wynika prawdopodobnie z faktu, że symptomy zawału serca u kobiet często są mniej powszechne, niż te u mężczyzn. Natomiast ludzie, którzy przeżyli zawał, przyznają, że swoim złym samopoczuciem nie chcieli robić zbyt dużo zamieszania, bo bóle przypominały im zwykły rozstrój żołądka, zmęczenie czy pospolity skurcz mięśni.

Jednak w tym przypadku każde opóźnienie może kosztować życie. Ofiary zawału serca umierają z reguły jeszcze zanim uda się je dowieźć do szpitala. Bezpośrednią przyczyną śmierci są tu zaburzenia rytmu pracy serca.

Do zatrzymania akcji serca może prowadzić nawet niewielki zawał, a gdy najważniejszy element ludzkiego układu krwionośnego zawiedzie, po 10 sekundach traci się przytomność, a po kilku minutach nadchodzi śmierć. Jeżeli nieszczęśnikowi uda się jednak dotrzeć do szpitala, będzie miał on trochę większe szanse na przeżycie - w Wielkiej Brytanii i w Stanach Zjednoczonych ponad 85 proc. pacjentów żyje po zawale serca jeszcze co najmniej 30 dni.

Uduszenie w próżni - skóra chroni przed eksplozją organizmu

Śmierć w próżni do element wielu produkcji science fiction - nieszczęśnik albo zostaje przez dziurę w statku wyssany w przestrzeń kosmiczną, albo rozrywa się jego kombinezon.

W rzeczywistości do tej pory zdarzył się tylko jeden śmiertelny przypadek tego typu w przestrzeni kosmicznej. W 1971 roku podczas rosyjskiej misji "Sojuz 11", gdy kapsuła wracając na Ziemię wchodziła w atmosferę, nieszczelny zawór uniemożliwił odpowiednie wyrównanie ciśnienia, a po wylądowaniu statku okazało się, że cała załoga jest martwa. Jako przyczynę śmierci stwierdzono uduszenie.

Większość wiedzy, którą posiadamy na temat niebezpieczeństwa związanego ze zmianami ciśnienia, pochodzi z doświadczeń przeprowadzanych na zwierzętach oraz od pilotów, którzy borykali się z problemami technicznymi na dużych wysokościach. Jeżeli ciśnienie powietrza drastycznie spadnie, gaz w płucach rozpręża się, nie może znaleźć ujścia i rozsadza oskrzela. Jeżeli ofiara nie wydycha powietrza lub zatrzymuje je w płucach, skutki mocnego spadku ciśnienia mogą być katastrofalne. Pęcherzyki gazu dostają się do układu naczyniowego, co powoduje zatory w ważnych narządach. Eksperymenty prowadzone w latach 50. na psach wykazały, że po mocnym spadku ciśnienia zewnętrznego po 30 - 40 sekundach ciało zaczyna puchnąć, ponieważ znajdująca się w środku woda zamienia się w parę. Rozsadzeniu całego ciała zapobiega tylko elastyczność skóry. Serce najpierw znacznie przyspiesza swój rytm, po czym znów spowalnia. Po upływie mniej więcej jednej minuty cały układ krwionośny przestaje funkcjonować.

Ludzie ocalali z wypadków tego typu - na przykład technik NASA, który przez przypadek rozpiął w komorze próżniowej swój kombinezon - opowiadają o potwornym bólu w klatce piersiowej. Niektórzy pamiętają też uczucie, kiedy powietrze ulatniało się z ich płuc, a oni rozpaczliwie próbowali wykonać wdech. Utrata świadomości następowała u nich po mniej więcej 15 sekundach.